Czogjal Namkhai Norbu czyli dzogczen w zachodnim świecie

Czogjal Namkhai Norbu był jednym z najważniejszych mistrzów buddyzmu tybetańskiego XX wieku, a zarazem jednym z głównych propagatorów tzw. nauk dzogczen na Zachodzie. Urodził się w Derge, w wschodnim Tybecie (region Kham), w rodzinie o głębokich tradycjach duchowych. Już jako dziecko został rozpoznany jako inkarnacja ważnego mistrza z linii Adzom Drugpy, a później również jako tulku (inkarnacja) uczonego mistrza Drug Szi Khyentse.

Studiował pod kierunkiem wielu wielkich mistrzów, w tym wybitnego dzogczenpy Rigdzina Czema, od którego otrzymał kluczowe przekazy. Jednocześnie był również uczonym – studiował filozofię, logikę, gramatykę, astrologię, medycynę tybetańską i historię.

W 1959 roku, po chińskiej inwazji na Tybet, wyemigrował się do Indii, a następnie został zaproszony przez Giuseppe Tucciego do pracy akademickiej we Włoszech. Przez ponad 20 lat wykładał filologię i historię Tybetu na uniwersytecie w Neapolu „L’Orientale”, jednocześnie prowadząc działalność duchową i naukową. Jako mistrz nieklasztorny, Czogjal Namkhai Norbu podkreślał wagę integracji duchowej praktyki z codziennym życiem.

W 1981 roku założył Dzogczen Community (Wspólnotę Dzogczen), która szybko rozwinęła się w międzynarodową sieć centrów i uczniów. Główna siedziba wspólnoty mieści się w Merigar, we Włoszech.

W swojej nauce łączył głęboką erudycję z wyjątkową zdolnością przekładania złożonych treści duchowych na język zrozumiały dla ludzi Zachodu. Był również aktywnym działaczem na rzecz kultury tybetańskiej — założył organizacje kulturalne i edukacyjne takie jak ASIA (Association for International Solidarity in Asia) i Shang Shung Institute.

Zmarł w 2018 roku we Włoszech, pozostawiając po sobie ogromne dziedzictwo duchowe i kulturowe.

Czym jest Dzogczen: „Wielka Doskonałość”

Dzogczen  — czyli „Wielka Doskonałość” — to najgłębszy i najbardziej bezpośredni nurt medytacyjny w tradycji buddyzmu tybetańskiego, szczególnie rozwijany w szkole Njingma oraz w tradycji bön.

Nie jest to system filozoficzny ani stopniowa ścieżka, lecz bezpośrednie rozpoznanie pierwotnej natury umysłu, która jest wolna, otwarta i przejrzysta od zawsze. Dzogczen nie „produkuje” oświecenia — uczy, że oświecenie już jest naszą podstawową naturą. Chodzi jedynie o to, by je rozpoznać i utrzymać w stanie nierozproszonej obecności.

Podstawowe idee dzogczen:

1. Rigpa – to centralne pojęcie dzogczen, oznaczające „czyste, przejrzyste poznanie” lub „nagą obecność”, która rozpoznaje siebie jako świadomość nieoddzieloną od pustki. Rigpa nie jest „czymś” – jest bardziej stanem „nie-działania”, czystego bycia.
2. Trzy serie nauk dzogczen:
   • Semde – nauki o umyśle (poznawanie natury umysłu)
   • Longde – nauki o przestrzeni (rozpoznanie wszechobecnej natury umysłu)
   • Menngagde – „tajne ustne przekazy”, najbardziej zaawansowana część dzogczen, opierająca się na doświadczeniu.
3. Trećho – praktyka „cięcia przez złudzenia”, prowadząca do bezpośredniego rozpoznania rigpy.
4. Thögal – praktyka „bezpośredniego przekroczenia” prowadząca do spontanicznego urzeczywistnienia stanu Buddy. Związana jest z wizjami światła i tęczowego ciała.
5. Brak konwencjonalnej ascezy – Dzogczen podkreśla, że nie trzeba opuszczać świata ani porzucać zwykłego życia. Praktyka jest możliwa w każdej sytuacji — chodzi o stan umysłu, nie o zewnętrzne warunki.

Dzogczen nie jest „lepszy” niż inne ścieżki — jego radykalna bezpośredniość wymaga jednak gotowości. Wymaga nauczyciela, który udzieli bezpośredniego wskazania prawdziwej natury umysłu.